بیماری تب شیر از مهم ترین بیماری‌های وابسته به تغذیه که به آن بیماری فلجی زایمان نیز گفته می‌شود و در نشخوارکنندگان اتفاق می‌افتد. این بیماری بیشتر در دام‌های شیری و آن‌هایی که تولید بالایی دارند اتفاق می‌افتد. در اسب نیز با چهره ی دیگری بروز کرده و به تتانی شیرواری معروف است.
سن ابتلا بیشتر ۵ تا ۱۰ سالگی است در واقع سن‌های بالاتر حساسیت بیشتری نسبت به این بیماری دارند که باز گاو های نژاد جرسی حساسیت بیشتری را نشان می‌دهند.
بیماری تب شیر بیشتر در چه زمانی رخ می‌دهد؟
این بیماری اغلب در این سه زمان رخ می‌دهد:
– قبل از زایمان ( گاو خشک )
– در زمان زایمان: که به علت کمبود کلسیم زایمان انجام نمی‌شود
– بعد از زایمان ( تا ۴۸ ساعت بعد از زایمان )
نکته ی قابل توجه‌ای که وجود دارد این بیماری در زمان‌های دیگری هم اتفاق می‌افتد در واقع هر وقت کلسیم خون از حد نرمال خود کاهش پیدا کند و یا حتی در برخی گاوهایی که تولید بالایی هم ندارند و آبستن هم نمی باشند این بیماری دیده می‌شود که دلیل آن هم کمبود کلسیم در تغذیه‌ی دام می‌باشد مانند تغذیه توسط کاه خشک
چه عواملی باعث بروز بیماری تب شیر می‌شود؟
فاکتورهایی که احتمال وقوع بیماری را بیشتر می‌کنند:
۱- گرسنگی ۲-غذای بی‌کیفیت مانند کاه خشک ۳-اسهال ۴ – داروها
این بیماری از نظر اقتصادی نیز بسیار اهمیت دارد چرا که احتمال ورم پستان و شکستگی استخوان‌ها در اثر زمین گیری و جفت ماندگی – متریت – سخت زایی و پرولاپس رحم در پی آن داریم. هم چنین بسیاری بیماری‌های دیگر نیز هستند که در پی کمبود کلسیم ایجاد می‌شوند مانند جابه جایی شیردان – کتوزو کبد چرب
فاکتورهای موثر در بروز بیماری تب شیر
۱) سن: هرچه سن بالاتر رود احتمال بیماری بیشتر می‌شود.
۲) تولید: هرچه تولید بیشتر شود احتمال ابتلا نیز بالاتر می‌رود.
۳) جیره‌ی زمان خشکی : اگر در روز بیشتر از ۱۰۰گرم کلسیم دریافت کند ریسک ابتلا به بیماری بالاتر می‌رود چرا؟
زیرا در زمان خشکی بدن حیوان نیازی به کلسیم ندارد.
۴) تفاوت کاتیون و آنیون جیره: جیره‌هایی که آنیونی باشند احتمال وقوع تب شیر در آن‌ها کمتر است چرا که خون را به سمت اسیدی شدن می‌برند و در شرایط اسیدی احتمال باز جذب کلسیم بیشتر است (مانند جیره‌های کنسانتره‌ای )
اما جیره‌هایی که کاتیونی باشند خون را به سمت قلیایی شدن می‌برند و در نتیجه احتمال باز جذب کلسیم کمتر می‌شود (مانند جیره‌های علوفه‌ای )
بنابراین جیره باید به گونه‌ای تنظیم شود و به گونه‌ای این کاتیون وآنیون‌ها به کار گرفته شوند که آزاد شدن کلسیم از مرکز استخوان بهتر صورت بگیرد.
علایم بالینی بیماری تب شیر
این بیماری ۳ مرحله دارد:
مرحله اول : کلسیم زیاد کاهش پیدا نمی‌کند به همین دلیل حیوان هنوز سرپاست و حالت تهییج دارد و تمایلی به حرکت ندارد و سر را مرتب تکان می‌دهد – زبان بیرون افتاده است – دما نرمال – دست و پا سفت – دندان قروچه.
که اگر در همین مرحله پی به بیماری دام ببریم با تزرق کلسیم ولو زیر پوستی حیوان خوب می‌شود.
مرحله دوم : دام می‌افتد اما هنوز در حالت استرنا ( افتاده بر روی جناغ سینه ) است – هوشیاری دام کاهش پیدا می‌کند – خواب آلودگی – سر به روی بدن بر می‌گردد – پوزه خشک – شدت ضربان قلب کاهش پیدا می‌کند و تعداد ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند – تنفس نرمال – اگر دام در حین زایمان باشد احتمال تاخیر و توقف در زایمان وجود دارد.
مرحله سوم : دام استرنال هم نمی‌تواند باشد و تمام علایم فاز ۲ اتفاق می‌افتد و حیوان دچار نفخ شدید می‌شود.
درمان بیماری تب شیر (milk fever)
باید درمان را سریع انجام بدهیم در اینجا سرعت بسیار مهم است تا ۴ ساعت تاخیر اشکالی ندارد ولی بعد از آن هرچه قدر زمان بگذرد بدتر می‌شود.
کنترل بیماری تب شیر
جیره دوره ی خشکی بسیار مهم است و بهتر است قبل از زایمان به دام به صورت زیرپوستی و یا خوراکی کلسیم و ویتامین D بدهیم.